Ориф зотлардан бири: "طريقنا هذا لا يصلح إلا لأقوام كُنست بأرواحهم المزابل" яъни "бизнинг бу йўлимиз руҳлари билан ахлатхоналар супуриладиган кишилар учунгина тўғри келади", деган экан.
Руҳий тарбия моҳиятини бу қадар гўзал очиб берадиган сўзни топиш қийин. Инсон ўзига яраша обрўли ва бадавлат бўлса, ахлатхона супурадими?! Яна ҳамманинг кўз ўнгида?! Бу нарсага унча-мунча одамнинг кибри йўл қўймайди. Обрўси тушиб қолишидан қўрқади. Буни ўз мақомига тўғри келмайдиган иш деб билади.
Лекин, бу кибрни ўлдиришнинг зоҳирий кўринишларидан бири холос. Ва у ҳар доим ҳам бир хил талқин қилинавермайди. Ёки унинг мағзи турлича бўлиши мумкин. Атайин ўзини камтарин кўрсатиш учун шу ишни қилаётган бўлиши мумкин.
Энди, руҳи ахлатхонани супурадиган инсон ҳақида не ўйдасиз?! Унда кибр бўладими?! Ахир, у кибрни ички дунёсидан қувиб чиқарган. Ўзини зоҳиру ботинда ўзгадан устун қўймайдиган даражага эришган.
Демак, зоҳиру ботинда бир хилда камтарин ва ўз нафсига бино қўймайдиган билъакс, нафсини камситиб, кичик кўрадиган кишиларгина бу йўлда юра оладилар.
Ўз хатосини кўришдан маҳрум, қалбини тафтиш қилиб, нарсалар кўрингани каби эмаслигини англашдан ожиз бўлган ва фақат одамларнинг ташқи кўринишларига қараб баҳо берадиган кишилар бу йўлда юра олмайдилар.
Мақола аввалида келтирилган сўзнинг яна бир маъноси шуки, ҳақиқий орифлар, Аллоҳ йўлида юрган инсонларнинг амали ўзгалар қалбини ислоҳ қилишга қаратилган бўлади. Улар ботинга кўпроқ аҳамият қаратадилар. Ўзларининг сулуклари, гўзал услублари, самимий насиҳатлари, дуою илтижолари орқали қалблар покланишига хизмат қиладилар. Шу эътибордан, "ахлатхоналар" сўзи билан қалблар ирода қилинган бўлади. Зеро, инсоннинг ички олами, руҳияти тозалаб турилмаса, у турли хил маънавий чиркинликларга макон бўлади.
Алишер Султонхўжаев
