Telegram каналимизга аъзо бўлинг
Илм

Ўрта асрларда мусулмон шаҳарларининг сув таъминоти ва канализацияси

1822

Мусулмон ҳукмдорлари давлат ва коммунал хизматларни ўз фуқароларига, жумладан, уйлар, масжидлар, касалхоналар ва тиббиёт муассасалари, жамоат кутубхоналари, боғлар, фаввораларни сув билан таъминлашга катта эътибор берган.

Сув таъминотини таъминлаш мақсадида сувни тўплаш учун тўғонлар, сув омборлари, қудуқлар, сардобалар ва ҳовузлар, уни ташиш учун сув йўллари, каналлар бунёд этилган. Сувни тақсимлаш учун эса сув йўллари бўйлаб қувурлар ва сув омборлари қурилган. Бу иншоотларнинг аксарияти ҳали ҳам муҳандисларни ҳайратда қолдиради. Арқон, ер ости туннелидан иборат бўлган тортишиш кучи билан таъминланган сув таъминоти тизими бир қатор ўқлар орқали ер юзаси билан боғланган бўлиб, мусулмон дунёсининг қурғоқчил ҳудудларида Хитойгача кенг тарқалган. Мусулмон шаҳарлари кўчаларида сабиллалар — ичиш ва таҳорат олиш учун жамоат фавворалари ўрнатилди.

Шаҳарларда аҳолини ичимлик суви билан таъминлайдиган қувурлар мавжуд эди. Қоида тариқасида, улар керамика, пишган ғиштлардан ясалган. Халифа Мансурнинг Бағдод саройига Хуросон дарвозасидан чўзилган тик ёғоч қувур олиб келинган. Тахминан 950 йилда мусулмонлар қўрғошин ёки рухдан ясалган қувурлар ёрдамида сув қувурлари тизимини яратишга киришган. Улар орқали сув уйларга, ҳаммомларга ва масжидларга оқиб ўтди. 

Сув таъминоти тизими билан бир қаторда чиқиндиларни утилизация қилиш ва канализацияга ҳам эътибор қаратилди. Бағдод, Кордова, Фес ва Фустат каби ўрта асрлардаги мусулмон шаҳарларида ўзаро боғланган тармоқлардан ташкил топган мураккаб чиқиндилар ва канализация тизимлари мавжуд эди. Фустатда кўп қаватли турар-жой бинолари (олти қаватгача) мавжуд бўлиб, сув таъминоти тизимига уланган ҳожатхоналар мавжуд бўлиб, улар чиқиндиларни ер ости каналларига ўтказган. Кордобада чиқиндиларни йиғиш учун биринчи чиқинди қутилари ва қайта ишлаш иншоотлари мавжуд эди. Оқава сув ҳам ўз қўлланилишини топди. Ислом оламининг қурғоқчил ҳудудларида улар далаларни суғоришган.

Шаҳар муҳитида канализация ва дренаж тармоқлари, маиший биноларда ҳожатхоналарнинг мавжудлиги, ўрта асрлардаги мусулмон мамлакатларида ўша даврдаги Европа шаҳарларига нисбатан санитария анча ривожланганини кўрсатади.

Мусулмон дунёсида чиқиндилар ва унинг атроф-муҳитга таъсири ҳақида ҳам асарлар яратилган. Ал-Кинди, Куста ибн Луқо, ар-Розий, Ибн ал-Жаззор, Ат-Тамимий ва Ибн ан-Нафис каби олимларнинг асарлари ҳаво, сув, тупроқ ифлосланиши, қаттиқ маиший чиқиндилар нотўғри ишлатиш ва айрим аҳоли пунктларининг атроф-муҳитга таъсирини баҳолаш билан боғлиқ бир қанча мавзуларни қамраб олган.

УЛАШИНГ:

Теглар:

Мавзуга доир:

Диний таълим масаласида Диний идора ташаббус кўрсатиши керак!

8195 11:57 02.08.2023

Шавкат Мирзиёевнинг исломофобияга қарши курашиш таклифидан сўнг...

7423 18:35 21.07.2023

Намойишчилар Швециянинг Бағдоддаги элчихонасига ўт қўйишди

4434 11:00 20.07.2023

Буюк Британия депутати «Толибон» ҳукуматини Афғонистоннинг «тўлиқ ўзгартиргани» учун мақтади

3599 10:05 20.07.2023

Фоҳишаларга 5 сутка, нашид юборганга эса...

4620 22:00 19.07.2023

Муҳаррам ойининг фазилати

2362 09:12 19.07.2023
« Орқага