1.Қосим-Жомарт Тоқаев ташрифидан нималар кутилмоқда?
Давлатимиз раҳбарининг таклифига биноан Қозоғистон Президентининг Ўзбекистонга давлат ташрифи билан келгани - Ўзбекистон-Қозоғистон стратегик шериклик ва иттифоқчилик муносабатлари янги босқичга кўтарилаётганининг инъикосидир. Назаримизда, асосий мақсад – кун тартибидаги икки томонлама ва минтақавий аҳамиятга эга долзарб масалаларни муҳокама қилиш учун олий даражада музокаралар олиб боришдан иборат.
Ўйлайманки, ҳар доимгидек, ташриф самарали бўлади ва учрашувлар натижасида амалий ҳамкорликнинг устувор йўналишлари бўйича кўплаб икки томонлама шартномалар имзоланади.
2. Бу ташриф жараёнида Афғонистон ва Украина масаласи ҳам кўрилиши мумкинми?
Юқорида айтганимдек, асосий кун тартиби икки томонлама ва минтақавий масалалардир. Афғонистон географик жиҳатдан ҳам қўшнимиз, шу боис бу мавзуга тўхтаб ўтилиши мантиққа мувофиқ келади.
Афсуски, афғон масаласи жаҳон сиёсатидаги янги ва “ўткирроқ” муаммолар соясида қолиб кетмоқда. Халқаро ҳамжамият бу давлатнинг бугуни ва келажаги учун жавобгар бўлиши керак.
Айни пайтда Афғонистонда ўткир иқтисодий инқироз ҳукм суряпти, молиявий ресурслар, озиқ-овқат, дори-дармон ва энг зарур товарлар етишмаслиги оқибатида оғир гуманитар вазият юзага келган. 24,4 миллиондан ортиқ киши аянчли аҳволда ва ёрдамга муҳтожлиги айтиб келинмоқда.
Биз, қўшнилар сифатида, менимча, четда туролмаймиз. Бу янада муҳимроқ, чунки бу давлат ҳозир ўз ривожланишининг ҳал қилувчи босқичида. Ё бу давлат жаҳон ҳамжамиятининг ёрдами билан нормал иқтисодиёт ва тараққиёт пойдеворини қуриш учун зарур шарт-шароит яратади ёки яна террористик ва экстремистик ташкилотлар бошпанасига айланади.
3. Сизнингча бу ташриф давомида ҳарбий масалалар ҳам кўриладими?
Шахсий фикримча, ўзаро товар айирбошлаш ҳажмини ошириш, саноат кооперациясининг ўзаро манфаатли лойиҳаларини илгари суриш, қишлоқ хўжалиги, транспорт ва логистика соҳаларида ҳамкорликни кенгайтириш, фаол ҳудудлараро, маданий-гуманитар алмашинувларни давом эттириш масалалари ҳозирда муҳимроқдир. Шу тариқа йирик қўшма сармоявий лойиҳаларни ишга тушириш яхши анъанага айланиб бормоқда.
Назаримда, мамлакатларимиз ўртасидаги ҳарбий ҳамкорликда ўткир муаммолар мавжуд эмас. Тахминан бир йил аввал мамлакатларимиз мудофаа вазирларининг учрашуви якунлари бўйича Ўзбекистон ва Қозоғистон мудофаа вазирликлари ўртасида ҳарбий соҳадаги ҳамкорлик бўйича қатор чора-тадбирларни ўз ичига олган шартнома имзоланган эди. Ва ниҳоят, Ўзбекистон кўп йиллардан буён бир қобиқда фикрлашни рад этмоқда ва ўз позициясида мустаҳкам туриб келмоқда.
4. Ўзбекистон ва Қозоғистон ўртасида чегаралар масаласи буткул ечим топганми?
Ўйлайманки, чегарани белгилаш борасида Ўзбекистон ва Қозоғистон ўзаро муносабатларнинг энг яхши намунасини намойиш этди. Бугунги кунга келиб Қозоғистон-Ўзбекистон давлат чегарасининг бошланғич нуқтаси Қозоғистон, Қирғизистон ва Ўзбекистон давлат чегараларининг туташган жойи бўлган ҳужжат имзоланган. Якуний нуқта Қозоғистон, Туркманистон ва Ўзбекистон давлат чегараларининг туташган жойидир.
Томонлар ҳар 10 йилда бир марта давлат чегараси чизиғи белгиланишини биргаликда текширишни ўтказади. Томонларнинг келишувига биноан текшириш шартлари ўзгартирилиши мумкин. Бундан ташқари, Давлат чегараси чизиғининг алоҳида участкаларида белгиланишининг биргаликдаги текширувлари ўтказилиши мумкин. Томонларнинг ҳеч бири бир томонлама тартибда чегара ёки давлат чегараси чизиғида чегараларни белгиловчи бошқа белгиларни ўрната олмаслиги жуда муҳимдир.
Ўйлайманки, мамлакатларимиз ўртасидаги чегара масаласи ёпиқ, бу ўзаро савдо учун катта имкониятлар очади.
Сеитов Азамат Пулатович, социология фанлари доктори, ЖИДУ доценти, ИХТИ лаборатория мудири
