Пойтахтга ўқиш учун бораман, деганимда уйдагилар, айниқса, акаларим хавотир билан отамга қарашган. Тошкентда яшаётган дугонам турмуш ўртоғи билан қишлоққа келгани улар билан бирга боришимни айтдим. Ёшлигимиздан қизларнинг ўқиши масаласи отам учун долзарб бўлган. Лекин қишлоғимиздан Тошкентга ўқигани борганлар жуда кам. Аксарияти йигитлар эди.
Отам эрталаб ўзи йўлга олиб чиқадиган, жой топиб ўқишга киришимни назорат қиладиган бўлди.
Самарқанддан Тошкентга жўнайдиган икарус дейдиган автобусда йўлга чиқдик. Дугонам ва турмуш ўртоғиям шу автобусга чиқди. Отам дугонамнинг опасиникига жойлаштириб, Самарқандга кетди. Зулхумор опага нарсаларим омонат туриб турсин, жой топиб олиб кетаман, дедим.
– Меҳмон келар муштаккина, учиб кетар қушдаккина. Уйда тура тур. Ўқишинг аниқ бўлса, ётоқхонага чиқиб кетарсан. Унгача менинг қизимга опа бўлиб турасан, – деди.
Тавба, бор-йўғи синглисининг дугонаси бўлсам, бу хотин нимага менга меҳрибонлик қиляпти, деб ўйлайман. Ҳали эри ишдан келса, нима деркин. Барибир зимдан ижара қидираман.
Ижара уй ҳам топилди. Қўшни йўлакда Фая хола деган кампир. У менга “Уйимдан гап чиқишини ёмон кўраман, тозалик биринчи ўринда. Ишончимни оқласанг, битта калитимни бераман”, деди. Хуллас, кўчиб ўтдим. Фая хола меҳрибон ва ўз ўрнида қаттиққўл эди. Мен сал ҳайиқиб, гаплашар, рус тилиям шевамда ғалати чиқар, хола кулиб қўяр эди. Очиғини айтсам, мен дазмол қилишни ёмон кўрардим, лекин Фая холадан ҳайиқиб, чойшабларимни, хонанинг пардаларини тез-тез ювиб, дазмоллаб турардим. Холанинг луқмасига ишонмай, ўзим учун кичкина қозонда овқат қилар ва холага ҳам берардим. Ҳатто нонидан татиб кўрмасдим. Ёшлигида қайсидир идорада кадрлар бўлими бошлиғи бўлиб ишлаган Фая холада идоравий тартиб сақланиб қолган эди. Оппоқ эшигини сал чанг бўлса артиб қўяверардим.
Бир куни пастда Зулхумор опа билан Фая холани гаплашиб турганини кўриб қолдим. Нима деяпти экан? Хуллас, Зулхумор опа Ўратепада турадиган қайнонаси беморлиги сабаб эри билан ўша ёққа кетаётган экан. Мени қизларининг олдига чиқиб туришимни холадан сўрапти. Икки кун турганимда иноқ бўлиб қолган Камуна (қизи)ни соғинган эканман. Югургилаб чиқдим. Катта қизлари Ўратепада бувисиникида туриб ўқирди. Камуна қақилдоқ, сергап қиз. Хуллас, Фая хола ва Зулхумор опаникида алмашиб яшайман. Калит ҳам берилди. Хола менинг талаффузим ва шевамда ўзбекчани ўргана бошлади. Унга ойлик тўловни қилсам, қариндошингникида қолган кунларингни ҳақи деб чегирма қилиб беради. Кейин билсам, Зулхумор опам мени уйига чиқарган кунларининг пулини Фая холага ўзи берар экан. Хола мендан кейин турган ижарачи қизларга мени ўрнак қилиб кўрсатар экан. Ўша қизлар Фая холанинг ишончига қандай киргансиз, дерди. Мен русчани шевада гапириб, дердим.
Бир куни Зулхумор опам мени уйларига кўчиб ўтишимни айтди. “Биз эртаю кеч бозорда бўламиз, қизим ўсмир ёшда, дарсларини назорат қилсанг, ўқишга қизиқтирсанг”, деди. Улар Чинни бозорида савдо қилар, почча сафарга кўп кетар эди. Қайнонасини қизларга бош қилиб кетишаркан. Энди қайнонаси (оча дердик) Тошкентга келолмас экан. Хуллас, Камуна билан бирга яшайман. Иккимизга бир хона. Тўлов қилсам опа олмайди. Ул-бул олиб чиқсам, қўймайди. Жомбойга борсам, уйларига нарса бериб юборади. Олиб бориб бераман. Уйимдагилар Зулхумор опангга деб қишлоқнинг мева-чеваларидан беради. Олиб келаман. Хуллас, ўқишим давомида ҳам оқ эшикли бу уйда узоқ қолдим. Қўни қўшниларга қариндошим, синглим, дерди опам. Мен ҳам қадрдоним, топган опам дердим.
Турмушга чиқаётганимда ҳам онам қатори югуриб сарпо қилди. Кейин болаларим Зулхумор бувим дейдиган бўлди. Ҳозир менинг Тошкентда иккинчи онам бор. Синглим бор – Камуна.
Хуллас, ўша оқ эшикли уй менга иккинчи қадрдон бўлди.
Фая хола эса оламдан ўтиб кетди. Ҳамон унинг оппоқ эшиги билан бирга эслайман.
Бугун пойтахтда ижарада турадиган талабалар қийналаётганини, маклер деб номланадиган маккорлар содда талабаларни алдаётганини эшитиб қолсам, оқ эшик ва унинг ортидаги оқ кўнгилли одамлар ёдимга келади.
Манзура ШАМС
