Дам олиш куни невара қарадим. Ҳовлида ўсаётган бола кўпқаватли уйимизга сиғмади. Кўчага сайрга чиқдик. Йўлагимиз рўпарасидаги ўриндиқларда мен таниган-танимаган қўшнилар йиғилган. Саломлашиб, “ҳисобот бердим”.
– Янги келин туриб, кўча супуриб чиқишингиз яхши эмас, барибир, – деб суҳбатини давом эттирди улар.
– Янги келинни олгунчаям шу ишни қилганман, олгач ҳам шу. Ҳаракатсизликдан касал бўлишни истамайман.
– Барибир бўш қўйиб қўйманг. Ҳозирдан эгиб олинг.
– Менинг келиним шахс, чўри эмас, эгиб олиб. Талаба бўлса, ўқисин, бу йил битирса, магистратурага топширади.
– Вой, болали бўп қолса-чи?
– Пенсиядаман-ку қарайман.
– Сиз келин олиб хизмат қилдириш ўрнига келинга хизматчи бўларкансиз-да. Эҳтиёт бўлаверинг, семизликни қўй кўтаради. Ҳозирги ёшлар айёр. Онаси билан тил бириктириб устингиздан иш қилганини билмай қоласиз. Йўриғига сизни солиб олмасин яна...
Болани баҳона қилиб, қўшнилардан узоқлашаман. Пенсиядаги ўқитувчининг “Менинг келиним шахс, чўри эмас”, деган гапи анча пайт шууримда айланиб турди. Ҳамиша қилиб юрган ишларини талаба келин олгандан сўнг ҳам давом эттираётгани, келинга рўзғорни ортиб қўймагани ҳавасимни келтирди. Атрофда ўргатувчилар бор экан, келинга қиз сингари муносабат бўлмайди. Қизимизнинг ўқиб, таълим олиши учун тайёрланган шароитлар нега келинда бўлмаслиги керак.
Мактабимизда немис тилидан дарс берган Муборак опани бир куни пойтахтда учратиб қолдим. Сўрашдим, Самарқанд, ҳамқишлоқлар ҳақида сўрадим. Ҳарбий бўлиб ишлайдиган ўғлиникида яшаётган экан. Келини илмий иш қилаётган экан. Невараларига қарашгани келибди. Эшитиб, хурсанд бўлдим. Шунақа она, қайнона бўлишни дилимга тугдим. Орадан бирор йил ўтиб, яна устозим билан учрашиб қолдим. Келини номзодлик ишини ҳимоя қилибди. Ҳимоясининг охирида барча шароитларни қилиб, фарзандлари тарбияси билан шуғулланаётган қайнонасига раҳмат айтибди. Устозим бу гапларни ўз фарзандининг, қизининг мувафақиятидан хурсанд бўлгандек, кўзларида қувонч билан гапирди.
Онам раҳматли ёшлигимда бир йиғиндан хижолат бўлиб келгани эсимда. Менинг янгам билан болалар боғчасида бирга ишлайдиган келин қайнонасига “Бизни эрта турғизиб, ҳовли-кўчаларгача, ҳатто молларнинг тагигача супуртирасиз. Шеригимнинг қайинсингиллари иш қилар экан, келин қилсин, деб ўтирмай, сизнинг ҳам қизларингиз ёрдам берсин”, дебди. Онам, келин ҳам бировнинг боласи, камига давлат ишида ишласа, рўзғорнинг ишини қизлар аралашиб қилиб қўяверади, деб чиқиб келибди.
Ҳайрон бўлганман. Келин нега молнинг тагини супуриши керак. Бизнинг оилада эркаклар молхона тарафга йўлатишмаган. Фақат сигир соққанмиз, холос.
Келинларни тарбия қилган қайноналар доим маломатда экан-да деб ўйладим, қўшнилар суҳбатини тинглаб. Бироқ келинни меҳнатга соламан, деб зулм қилиш яхшимикан? Келин ҳам тенг ҳуқуқли оила аъзоси. Унинг ҳам бошқалар каби орзу-истаклари бор. Уям иссиқ жон. Бемор бўлади, янги уйга мослашади, ҳамманинг кўнглига қарайман, деб ўзини унутар даражада хизмат қилади.
Боламиз сингари унга ҳам озгина эътибор қилсак, онаси қатори бизни ардоқлайди. Хуллас, келин ҳам шахс...
Манзура Шамс
