Чечак дунёдаги энг хавфли касалликлардан бири ҳисобланади. У жуда юқумли касаллик бўлиб, иситма ва чуқурчалар шаклида чандиқлар қолдирувчи майда доғлар пайдо бўлиши билан тавсифланади. Аломатлар орасида иситма, бош оғриғи ва бел оғриғи мавжуд. Тахминан тўртинчи куни доғлар пайдо бўлади. Бу касалликка чалинганлар яшаб қолиш эҳтимоли паст бўлган. Агар одам чечакдан омон қолган бўлса ҳам, терида доимий чандиқлар қолади.
Ҳозирги маълумотларга кўра, чечак касаллиги милоддан аввалги 1122 йилда Мисрда аниқланган ва у санскрит тилида ёзилган қадимги ҳинд китобларида ҳам қайд этилган. Илгари бу касаллик кўплаб мамлакатларни хавфли эпидемиялар шаклида қамраб олган. Минглаб одамлар унинг қурбонига айланди. Милоддан аввалги 1156 йилда вафот этган Миср фиръавни Рамзес V мумиёси ўрганилганда, чечакдан вафот этган бўлиши мумкин, дея таҳмин қилинган.
Фақат IХ асрнинг охирларида, ислом пайдо бўлгандан сўнг, бу тиббий ҳақиқат биринчи марта очилган. Тарихда чечак касаллигини ўрганиш ва даволаш билан боғлиқ илк исм Эроннинг Рай шаҳрида туғилган таниқли араб шифокори Ар-Розий (865-925) билан боғлиқдир. Розий касалликнинг давосини излаб, уни соф тиббий нуқтаи назардан тадқиқ қилиб, чечакка қарши эмлаш керак деган фикрга келган ва бу борадаги биринчи китобни “ Ал-Жудри ва ал-Ҳасба” деб номлади. Бу китоб 1565 йил Венецияда лотин тилига таржима қилинган. Кейинчалик у юнон ва бошқа Европа тилларига ҳам таржима қилиниб, шу тариқа бутун Европага тарқалди. Унинг 1848 йил Лондонда нашр этилган инглиз тилидага таржимаси "Чечак ва қизамиқ ҳақида рисола" деб номланган.
Тадқиқотчилар бу асарни тарихдаги чечакка оид биринчи тиббий китоб эканлигини тан олишди. Бунгача ҳеч ким чечак мавзуси бўйича тадқиқот ўтказмаган.
Вакцина ихтирочиси инглиз шифокори Эдвард Женнер (1749-1823) Ар-Розийнинг китобини ўқиб чиққандан сўнг, касалликни клиник белгиларини текширишга киришган. У йигирма йил давомида ўз тадқиқотини давом эттириб, охир-оқибат сигир ва чечак ўртасидаги боғлиқликни аниқлади. 1796 йилда у эмлаш бўйича биринчи амалий тажрибасини ўтказди. Тажриба муваффақиятли якунланди, аммо баъзи доиралар томондан шахсий манфаатлар сабаб янгиликни эълон қилиш ва вакцинани оммалаштиришга қаршилик кўрсатилган. Вакцина қаршиликларга қарамай 1877 йилда БМТ томонидан чечакка даво сифатида тан олингунига қадар ҳам кенг ёйилди.
Юқоридаги маълумотлар араб шифокор ва олимларининг Европа тиббиётига қўшган хиссаcи мисилсиз эканлигига далилдир. Яна бир манбага кўра, Европада ислом кириб келишидан аввал тиббий хизматлар госпиталь ва ибодатхоналарда руҳонийлар томонидан кўрсатилган. Ўша давр Арабистонида эса касалхоналар қурилиб, биз бугун замонавий шифохоналарда кўрадиган кўплаб тузилмалар мавжуд бўлган. Масалан, эркаклар ва аёллар учун алоҳида бўлимлар, шахсий ва институтсионал гигиена, тиббий ҳужжатлар ва дорихоналарни жорий этилганидан кўришимиз мумкин.
