Ўз замонасида тарихчи ва вазир бўлган шайх Али бин Қосим Ҳанашанинг (1134-1219) диндаги фитна манбалари ҳақида шундай деган:

"Одамлар уч даражага бўлинади:

- Энг юқори поғонани таниқли олимлар ташкил этади. Улар ҳақиқатни ва ёлғонни билишади. Агар улар келишмовчиликка дуч келсалар ҳам, бу улар орасида фитна ва келишмовчиликларни келтириб чиқармайди, чунки уларнинг ҳар бири фикрлари учун асос борлигини билишади.

- Қуйи даража: фитратга риоя қиладиган, ҳақиқатдан қўрқмайдиган оддий одамлар. Улар ўзлари эргашган имомларнинг издошларидир: агар у рост бўлса, улар ҳам тўғри йўлда; агар у адашган бўлса, улар ҳам адашадилар.

- Ўртача даражаси. У ёвузлик манбаи ва динда юзага келадиган фитналарнинг асосидир. Булар биринчи даражага кўтарилиш учун етарлича чуқур билимга эга бўлмаганлар одамлардир.

Ва шу билан бирга, улар маълум миқдордаги билимлари туфайли пастки даражага тушишни истамаганлардир.

Улар юқори даражадаги бирор олим томонидан улар билмаган нимадир айтилса, билмасликларини ва ўзларининг камчиликлари туфайли унга ҳақорат ўқлари отишни бошлайдилар ва унга бирон бир жирканч фикр билан туҳмат қиладилар. Ва улар илми паст бўлган одамларнинг табиатини ўзгартирадилар, уларни ёлғон безаклар билан ҳақиқатни қабул қилишдан узоқлаштирадилар. Шунда диндаги фитналарлар тўла-тўкис авж ола бошлайди».

Ёқуб Умар тайёрлади.