1901 йил 24 февралда "Церковне Ведомости" журнали православ черковидан граф Лев Толстойнинг "узоқлашгани" ҳақида хабарни нашр этди.
Лев Толстой ҳаётининг сўнгги ўн йилларида православликни рад этди. Буюк рус ёзувчиси христианликни танқид қилди. Табиийки, Толстойнинг расмий динга бўлган муносабати унинг асарларида акс этган.
Шубҳасиз, бундай қўпол сўзлар эртами-кечми черковнинг реакциясини қўзғатиши керак. 19-аср охирида Лев Толстойни христианликдан четлатиб юбориш таклифлари бирин-кетин пайдо бўлди, аммо император Александр III "Толстойнинг шон-шарафига қийналган авлиё тожини қўшишни" хоҳламаган.
Толстойни диндан чиққан деб эълон қилишни 1888 йилда, архиепископ Никанор ўз мактубларидан бирида ёзувчига қарши "тантанали анафема" эълон қилишни сўраган.
Буткевич Толстойни "куфр ва худосизлик воизи" деб атаган, аммо ёзувчи ўз қарашларини ўзгартирмади ва православликни кескин танқид қилди, Учлик таълимотини, черков маросимларини рад этарди.
Толстойга қилинган ҳужумлар сони ҳар йили кўпайиб борди, Синоднинг ўзи ёзувчига анафема талаб қилганларни қўллаб-қувватлади. Обер-прокурор Победоносцев ҳам айбловчиларнинг тарафини олди, аммо черков элитасининг барча режалари император Александр III нинг хоҳишига бўйсунди.
Черков вакиллари ҳужумларни қайталаш учун Александр III нинг ўлимини кутишлари керак эди. 1896 йилда ўша Победоносцев ёзувчини черковдан чиқариб юбориш тўғрисида гапира бошлайди. Фурсатдан фойдаланиш имконияти 1900 йилларнинг бошларида, Толстой оғир касалликка чалинганида келди.
Вазиятдан фойдаланган ҳолда, Митрополит Иоанникий барча епархияларга "Лев Толстой тавба қилмасдан вафот этган тақдирда уни жаноза ва дафн маросимларини ўтказишни тақиқлаш тўғрисида"ги махсус буйруқни юборди.
Толстой касаллигидан халос бўлиб, черковнинг яширин ҳужумидан омон қолди. Черков ҳужумлари бу билан тугамади - кейинги қадам тантанали равишда христианликдан ҳайдаш эди. Бу 1901 йил 24 февралида бўлиб ўтди. Ўша давр манбаларига кўра, Синоднинг Бош прокурори Победоносцев эртаси 25 феврал куни император Николай II томонидан танбеҳ олган.
Ўзининг Москвадаги уйида дам олаётган Лев Толстой, черковдан ҳайдалгани ҳақида газеталардан билиб олди. Уйда, Софья Андреевна ўз кундалигида ёзганидек, "байрамона кайфият, кўплаб одамлар бор эди".
1901 йил апрел ойида Лев Толстой Синоднинг қарорига муносабат билдирди ва унинг жавобини нашр этилди. Айтганча, фақат бир неча черков нашрлари чоп этиш ҳуқуқига эга бўлган хатнинг ёзувчи "христианликни ҳақорат қилган" жойлари қисқартириб ташланди. Жавоб хатининг тўлиқ шакли чет элда чоп этилган, Россияда фақат 1905 йилга келиб “муаллиф диндан қайтган ва Исонинг душмани” ёзуви билан нашр этилган.
